Yumurtalık kisti her iki yumurtalıktan da kaynaklanabilen içi sıvı dolu; bazen solid alan (kitle) içeren 2,5 cm’ den büyük oluşumlardır. 2,5 cm’e kadar ultrasonda görülen yumurtalık kisti görüntüsü o ay yumurtlanan oosit yani yumurta hücresi ile karışabilir.
Hasta menopozda değilse; 2,5 cm’ e kadar ölçülen ve takiplerde büyümeyip ortadan kaybolan kistlere ovulasyon yani yumurtlama tanısı konur. Tamamen doğal süreçtir. 3 cm ve üzeri kistlerde takip gerekir. Yumurtalık kistlerinin içinde; septa dediğimiz ayrı bantlar, sert solid yapılar, vücut sıvısı ve kan olabilir. Esasen yumurtalık kisti genelde zar ile kaplanmıştır. Yapısının ultrason görüntüsü tanı imkânı sağlar.
Yumurtalık kistlerini sınıflamak gerekirse;
Basit yumurtalık kisti; içerisinde sadece açık renk vücut sıvısı içeren, demir birikimi görüntüsü, hücre topluluğu adacıkları (solid alan) içermeyen çoğunlukla takipte herhangi bir tedavi verilmeden eriyip kaybolan kistlerdir. 12 gün ila 3 hafta içinde kendiliğinden kaybolur nadiren 8 cm üzerine çıkar. Genelde 8 cm üzerinde ölçülmez. 8 cm ve üzeri basit yumurtalık kistinin araştırılması gerekir. Üreme çağı yaş grubunda yani 20 ila 32 yaş aralığında basit yumurtalık kistleri oldukça sık görünür. Endişelenmeye gerek olmayan bu kistleri büyüme açısından takip etmek gerekir.
Kötü huylu over kisti olma olasılığı vardır. Kan tümör markerlari ve ilaçlı magnetik rezonans (MR) tetkikleri yapılmalıdır. Ayrıca kısa süreli kontrollerde büyüyen over kistleri de kanser açısından uyarıcı olmalıdır. Bir diğer önemli faktör yaştır.
Menopoz sonrası 4 cm üzerinde kistler araştırılmalıdır. Aynı şekilde henüz adet olmamış çocuklarda izlenen over kisti de kanser açısından uyarıcı olmalıdır. Bu hasta gruplarında yani adet öncesi ve menopoz sonrası görülen kistler araştırılmalı ve sıkı takip edilmelidir.
20 ile 32 yaş arasında 5 ila 8 cm ‘e kadar fonksiyonel yumurtalık kisti izlenebilir. 8 cm üzerindeki kistler araştırılmalıdır. Bu yaş grubunda çikolata kisti oldukça sık görülür. Adet dönemi ağrısı ve ilişki sırasında ağrı şikâyeti en sık başvuru sebepleridir. Bu yaş grubunda kalıtımsal dermoid kistlerde oldukça sık görülür. Bu over kistlerinin hepsinde ayırıcı tanı için ultrason iyi bir yol göstericidir.
Hemorajik over kistleri; yumurta adet döngüsü içinde çatlarken kılcal damar alanından çatladığında kanamalı kist yapısı oluşturması ile meydana gelirler. Yumurtalıkların kanlanması yüksek olduğu için bazen iç kanama dahi yapabilen durumlarda kan sayımı ve ultrason takibi yapılmalı gerekirse acil cerrahi planlanmalıdır.
Ayrıca bu dönemde gebelik luteoması denilen, gebelik hormonlarına bağlı kist görünebilir. Gebelik bitimi ile gebelik luteoması kendiliğinden geriler. Ancak hormon üretimi sebebi ile hem gebe de kıl artışı yapar hem de fetusta erkeklik hormonu yüksekliği yaparak virilizasyon yani kıl, penis ya da klitoris büyüklüğü yapabilir.
Fetus da ki etki bir miktar kalıcı olsa da annedeki durum geçicidir. Kıllanma normale döner. Ancak gebelik luteoması kisti çok yağlı yapı olduğundan; kistin kendi etrafında dönmesi sonucu torsiyon oluşabilir ve acil cerrahi gereksinimi olur. 10 cm üzerindeki kistler, torsiyon ve kanama oluşturanlar cerrahi tedavi edilir. Bunun dışında görsel takip yeterlidir. Cerrahi acil değil ise doğuma bırakılır.
Menopoz sonrası görülen 2-3 cm üzeri over kistleri kesinlikle takip edilmeli kan testleri yapılmalıdır. Menopoz sonrası 5 cm üzerinde yumurtalık kistlerinin varlığı cerrahi olarak kistin alınmasını ve patolojiye gönderilmesi gerekir. Basit yapıda kist varlığında 1ay takip edilebilir.
Bazen geçirilmiş cerrahiye bağlı karın içi yapışıklıklarda basit over kisti şeklinde ultrasonda görülmektedir. Ayırıcı tanı hem takip hem de MR görüntülemede yapılır. Ayrıca kistin solid alan içermesi, çıkıntılı görünüm, etrafındaki kapsülün düzensizlikleri, septa kalınlığının fazla olması durumunda operasyon planlanır. Menopoz sonrası 10 cm üzerinde olması durumunda kesin cerrahi operasyon planlanmalıdır.
Yumurtalık kisti ameliyatı, yumurtalıklarda oluşan ve kendiliğinden kaybolmayan, büyüyen ya da ağrıya, kısırlığa veya kansere dönüşme riskine neden olabilen kistlerin cerrahi olarak çıkarılması işlemidir.
Yumurtalık kisti ameliyatı genellikle kistin boyutu, türü ve hastanın yaşı gibi faktörlere göre planlanır. Basit ve küçük kistler çoğunlukla takip edilirken, kompleks veya şüpheli kistlerde cerrahi müdahale tercih edilir. Bu işlem hem tanı koyma hem de tedavi amacıyla yapılabilir.
Ameliyat, laparoskopik (kapalı yöntem) veya laparotomi (açık yöntem) ile uygulanabilir.
Laparoskopide karında küçük kesiler açılarak kamera ve özel cerrahi aletlerle kist çıkarılır; bu yöntem genellikle daha az ağrı, kısa hastanede kalış süresi ve hızlı iyileşme avantajı sağlar. Daha büyük veya kanser şüphesi taşıyan kistlerde ise açık cerrahi tercih edilebilir. Operasyon sırasında yalnızca kist alınabileceği gibi, gerekirse tüm yumurtalık da çıkarılabilir. Karar, hastanın doğurganlık isteği ve sağlık durumu dikkate alınarak verilir.
Karın içine özel kameralı borular yani trokarlar yardımı ile girilip 1 cm kadar genişlikte olan kesilerle, büyük bir kesi olmadan ameliyat yapılmasına laparoskopi denir. Karın boşluğunu cerrahiye uygun genişletmek için gaz ile karın şişirilir.
Yumurtalık kisti ameliyatı bitiminde bu gaz boşaltılır. Laparoskopik sistemde hastanede kalış daha kısa, ağrı daha azdır. İşe ve normal hayata dönüş karın kesisi olmayacağı için daha hızlıdır. Kullanılan cihazlar sebebi ile maliyet açık cerrahiye göre yüksektir. Daha çok iyi huylu over kistlerinde ve kanamalı durumlarda tercih edilir. En sık endometrioma - çikolata kisti operasyonunda kullanılır.
Laparoskopik yumurtalık kisti ameliyatları içinde en sık uygulananlardan biri endometrioma (çikolata kisti) ameliyatıdır. Hatta jinekolojik olarak kapalı sistemle uygulanan ilk ameliyattır. Ameliyat süresi derin yani ileri evre endometrioma da 2-3 saat sürmekle beraber, orta seviyede endometrioma – çikolata kistinin operasyon süresi 1 saat kadar sürmektedir. Laparoskopik cihazlar sterilite açısından hasta anestezi altına alındıktan sonra hazırlanır. Yaklaşık 15 dakikalık kısmı bu hazırlıkla geçmektedir.
Özellikle orta ileri evre laparoskopik çikolata kisti ameliyatından sonra özellikle sinir tutulumu olan vakalarda kronik ağrı operasyondan sonra ortadan kalkar. Bazı çikolata kisti hastalarında barsaklarda dahi endometrioma bulunabilir. Özellikle ileri evre endometrioma hastalarında ameliyat kararı verililerken barsak tutulumu ön görülüp buna göre planlama yapılmalıdır.
Laparoskopik çikolata kisti ameliyatından 1 gün sonra banyo alınabilir, 5-7 gün sonra işe dönüş ve hafif orta fiziksel aktivite yapılabilir. İlk cinsel ilişki yumurtalık kisti ameliyatında olduğu gibi 3-4 hafta sonrasında mümkündür.
Laparoskopik yumurtalık kisti ameliyatının, anestezi, kanama, enfeksiyon, emboli gibi riskleri vardır. Ancak açık cerrahiye oranla riskler kapalıda daha düşüktür. Ancak laparoskopide; büyük damar yaralanması, mesane ve barsak yaralanması riski trokarları yerleştirme sırasında vardır. Risk; cerrahi deneyim ile azalır.
Sezaryen kesisine benzer ya da daha küçük bir kesi ile yapılan yumurtalık kisti ameliyatıdır. Ancak kanser şüphesi varsa; diğer organlarda alınabileceğinden cerrahın kararına bağlı olarak kesi büyüyebilir. Açık cerrahinin; kanama, enfeksiyon, emboli gibi riskleri kapalı cerrahiye göre fazladır. Hastane yatış süresi ve işe dönüş daha geç olmaktadır.
Ancak kanser olduğu düşünülmeyen vakalarda tercih edilmesi daha uygundur. Hem trokar giriş yerlerinden hem de kist kapsülünün yırtılması sonucu eğer kanser kisti ise karın içine ekim olabilir ve ek kemoterapi ihtiyacı doğabilir. Bu sebeple; endometrioma, hemorajik over kisti, dermoid kistlerin iyi huylu olanı gibi durumlarda laparoskopik cerrahi tercih edilirken, kanser durumlarında açık cerrahi daha uygundur. Hemorajik over kisti, yumurtalık torsiyonu, gebelik luteoması torsiyonu gibi durumlarda da laparoskopik cerrahi uygulanır.
Patolojik tanının önemli olduğu hasta grubunda açık ya da kapalı kist kapsülün zarar görmemesi yırtılmaması kanser evrelemesi açısından önemlidir. Hastanın açık cerrahi ya da kapalı cerrahi tercihi, ameliyat öncesi değerlendirme, iyi bir transvajinal ultrason ile net yapılmalıdır. Kızlık zarı sağlam olan genç kadınlarda ve çocuklarda karından değerlendirme yeterli olmakla beraber gerekirse ilaçlı MR inceleme yapılmalıdır.
Laparoskopik cerrahide hastanede yatış genellikle 1 gün, gereken durumlarda daha fazla organın alındığı vakalarda 2 gün olmaktadır. Ertesi gün duş alınabilir. Ameliyat sonrası ağrının daha az olduğu laparoskopik cerrahi de iyileşme genellikle 7 gün kadar sürmektedir. Araba sürmek, efor fazla olmayan hafif spor, günlük ev işleri operasyondan 5 gün sonra yapılabilir. Açık cerrahide bu süre karın kesisine bağlı uzamaktadır.
Laparoskopik over kisti ameliyatından 4 ya da 7 gün sonra işe dönüş mümkündür. Hafif- orta fiziksel aktiviteler rahatça yapılır. Ancak ağır kaldırma ve sağlıksız ortam koşulları var ise 10. güne tamamlamak daha uygun olacaktır.
Açık cerrahi tercih edilen yumurtalık kisti ameliyatından sonra 7 ila 10 gün sonra işe dönüş yapılabilir. Bu süre kişinin ağrı eşiği ve iyileşme hızına bağlı olarak değişir. Proteinden fakir beslenen, sigara içen kilolu hanımlar genellikle 7 günden fazla sürede tam iyileşme gösterirler.
Yumurtalık kisti ameliyatından sonra ilk cinsel ilişki zamanlaması açık ya da kapalı cerrahi olmasına göre çok fazla değişmemektedir. Sadece açık cerrahide; karın kesisin ağrısı cinsel ilişki sırasında rahatsızlık yaratabilir. Yumurtalık kisti ameliyatı sonrası 3 ila 4 hafta cinsel ilişkiye girilmemesi önerilir.
Bu olası vajinal enfeksiyonların cerrahi bölge olan yumurtalıklara ilerleyip apse yapmasını engellemek içindir. Özellikle multipl partnerden ve enfeksiyon açısından riskli kişilerle cinsel münasebet olmaması daha güvenlidir. Kondom kullanılması ne yazık ki her enfeksiyondan korumadığı gibi doğru kullanım sorunları kondomda çok fazladır. Uygulanan cerrahi enfeksiyon riski dikkate alınmalı, ilk 3-4 hafta cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
İyi huylu ya da kötü huylu fark etmeksizin yumurtalık kistleri rahim ve vajina üzerinde baskı ve ağrı oluşturur. Bu sebeple kistin cerrahi alınması cinsel ilişkiye oldukça olumlu etki eder. Cinsel aktivite sırasında olan ağrı ortadan kalkar.
Özellikle çikolata kisti laparoskopik yumurtalık kisti ameliyatının en sık sebebidir ve en sık başvuru sebebi adet dönem dayanılmaz ağrı ve cinsel ilişkide ağrıdır. Endometrioma yani çikolata kisti ağrılı bir hastalıktır. Laparoskopik cerrahi ile endometriomanın temizlenmesi cinsel ilişki sırasında oluşan ağrıyı ortadan kaldırır.
Copyright 2025 Op. Dr. Pınar Batu Kartal. Tüm Hakları Saklıdır.
Kimler Normal Doğumu Kolay Yapar?
Kadın Genital Anatomisi
Tüp Bebekte Başarı Oranı
Op. Dr. Pınar Batu Kartal
İletişim