Rahimin tıp litaratüründe adı uterustur. Rahim yani uterus sarkması; pelvik taban kaslarının yapısının bozulması ve rahmi leğen kemiğinde durmasını sağlayan bağların - ligamentlerin yapısının bozulması sonucu rahmin vajen çıkışına doğru sarkmasıdır.
Rahim sarkmasının tıbbi adı "uterin prolapsus" tur.
Rahim sarkması tanısı hastanın vajinadan ele gelen kitle şikayeti ile başvurduktan sonra jinekolojik muayene ile konulur. Yapılan jinekolojik muayenede, önde mesane arkada barsak komşulukları, paravajinal alan denilen yan duvarlar, rahmin vajen çıkışından kaç cm ilerlediğini net ortaya koyan POP-Q evreleme sistemine göre yapılır.
Az evreden son evreye doğru evre 1 den evre 4'e kadar sistematik olarak isim verilir. Ayrıca jinekolojik muayenede mesane boynu ve idrar çıkış deliği (üretra) sarkma olup olmadığını anlamak için Q-tip derecelerine de bakılmalıdır. Rahim sarkması yani uterin prolapsus hastalarında tam urojinekolojik muayene POP-Q ve Q–tip testi içermelidir.
Bağ dokusu hastalıkları gibi nedenlerle karın içi basıncı pelvik taban desteğini bozmaktadır. Doğum ya da kronik karın içi basınç artımlarında vajen çıkışında çatı görevi gören alanların kas ve bağ dokusu zedelenmekte, rahim asıcı bağlarında leğen kemiği arasında defekt oluşmaktadır. Bu nedenle artan karın içi basınçla rahim ve iç organlar vajen çıkışına doğru yer değiştirir.
Orta ve ilerlemiş rahim sarkması hastalarında kalın barsak çok ileri hastalarda ince barsak vajen çıkışında fıtıklaşabilir, acil tıbbı müdahale gerektirir.
Rahim sarkması hastalarında en sık şikayet vajende ele gelen kitledir. Ayrıca pelvik taban bir bütün olduğu için uterin prolapsus ile beraber idrar torbası ve barsakta sarkma olabilir buna bağlı;
gibi hayat kalitesini oldukça olumsuz etkileyen ve ciddi ağır enfeksiyonlara sebep olabilen belirtiler oluşabilir.
Rahim sarkması hem vajende kitle sebebi ile hemde ağrı nedeni ile cinsel hayatı oldukça olumsuz etkilemektedir. Dışarda olan rahime bağlı enfeksiyonlar, o bölgenin aşağı kaymasına bağlı sinir uyarımı azlığı hatta ağrı cinsel işlev bozukluğuna kesin bir dille neden olmaktadır. Ayrıca hastalar cinsel özgüven açısından da olumsuz etkilenmektedir.
Rahim sarkması tedavi yöntemleri cerrahi ve cerrahi olmayan şeklinde ayrılmaktadır.
Cerrahi olmayan yöntemler: Pesserler bu amaçla kullanılmaktadır. Özellikle yaşlı, cinsel aktif olmayan ve cerrahiyi kaldıramayacak hastalarda tercih edilmelidir. Hangi pesserin kullanılacağı rahim sarkması noktasına v eek olarak idrar kaçırma veya zor idrarını yapma şikayetine göre jinekolog tarafından karar verilir.
Rahim sarkmasında pesser uygulanmadan önce papsmear yani rahim ağzı örneklemesi yapılmalı vajen içi kanser açısından net değerlendirilmeli, pessere bağlı kanser tanısında gecikme yaşanmaması için önemlidir. Jinekolog pesseri özel kremlerle belli aralıklarla steril ederek değiştirmelidir. Rahim sarkmasında pesser kullanımı sırasında özellikle yaşlı hastalarda idrar yolları ve rahim enfeksiyonları açısından her kontrolde sorgulanmalıdır.
Cerrahi tedavi yöntemleri sarkma derecesine, hastanın yaşına, ek hastalık varlığına, cinsel aktif olup olmamasına göre değişmektedir.
Le-forte ameliyatı: Yaşlı hastalarda local anestezi ile de yapılabilen vajenin kapama yöntemidir. Seçilmiş hastalarda diğer operasyonları yapamıyor isek tercih edilir.
Vajinal histerektomi ve mc coll: Çocuk istemi olmayan hastalarda
Sakrospinoz fixasyon: Abdominal çocuk istemi olan hastalarda
Rektosistosel ve paravajinal defekt onarımı gibi prosedürler rahim sarkmasına ek mesane ve barsak sarkması var ise eklenebilir.
Uterin prolapsusun spesifik ameliyatı vajinal histerektomidir. Vajinal histerektomi genel ve spinal yoldan yapılabilir. Karın kesisi olmadığı için ameliyattan sonra ağrı daha az olmakta ve daha kolay normal yaşantıya dönülmektedir.
Kliniğimizde rahim sarkması olmayan hastalarında rahim alma yöntemi olarak bu sebeplerle vajinal histerektomi tercih etmekteyiz. Ameliyat süresi 1 saat kadardır, ancak yapışıklık olan vakalarda süre nir miktar uzamaktadır.
Rahim sarkması ameliyatı yapılan hastaneye bağlı olarak değişmektedir. Hasta 45 yaş üzerinde ise yumurtalıkların da vajinal yoldan alınması önerilmektedir.
Vajinal histerektomi sonrası ertesi gün genelde taburcu olunmaktadır. Karın kesisi olmayan vajinal histerektomi vakalarında ağrı ağrı kesiciler ile tamamen kontrol edilebilen bir ağrıdır. Ameliyattan sonra 2. gün ayakta duş alınabilir, 1 hafta ila 10 gün sonra ağır yük kaldırılmıyorsa iş yaşantısına dönülebilir. Ancak cinsel ilişki için 1 ay süre enfeksiyon olmaması için beklenmelidir. Spor yürüyüş gibi aktivitelere 10 gün içinde dönülebilir.
Rahim sarkması ameliyatı yani vajinal histerektomi sonrası 3 ila 4 hafta sonra cinsel aktivite önerilmektedir. Daha erken oluşacak cinsel ilişki enfeksiyon sebebi olabilir. Sarkan rahime bağlı ameliyattan önce cinsel hayata olan olumsuz etkilerin hepsi ortadan kalkacaktır. Rahim sarkması ameilyatı yani vajinal histerektomi cinsel sağlığı oldukça olumlu etkiler.
Uterin prolapsus tedavi edilmediğinde artan karın içi basıncı ve yerçekimi etkisi ile ilerleyecektir. Pelvik tabanda defekt oluştuğu tespit edildiğinde ertelenmeden ameliyat edilir ise ilerleme durdurulur ve tedavi edilir. Ancak beklendiğinde ameliyatın ek işlemleri ve yapıalcak cerrahiye prosedürler sarkan alanın büyümesine bağlı eklebilir.
Mesanede ve barsakta hafif sarkması olan rahim sarkması hastalarında beklendikçe mesane sarkması ve buna bağlı şikayetler artacak, barsak tıkanıklığı ve acil cerrahi oluşturacak kadar fıtıklaşma olacaktır. Barsak tıkanıklığı acil cerrahi işlemdir, enfeksiyon acısından da oldukça tehlikelidir. Ayrıca vajenden çıkan rahime bağlı enfeksiyonlar sık ve ağır olmaktadır.
Rahim sarkması tedavi edilmediği zaman, mesane açılması, barsak tıkanıklığı, rahimde ağır enfeksiyon, endometrit, iyileşmeyen kanamalı ele gelen kitlede yaralar, iç organ tıkanıklıklarına sebep olabilir. Bu gibi sebeplerle rahim sarkması tespit edildiğinde tedavi edilmeli bu komplikasyonlar oluşmadan cerrahi yapılmalıdır.
Uterin prolapsus tedavi edilmediğinde ağır enfeksiyonlar, genital bölgeden tedavi edilemeyen yara ve kanama, barsak ve mesane tıkanıklığına yol açmaktadır.
Rahim sarkması hastalarında idrar kaçırma ya da yapamama, kabızlık ya da gaz kaçırma, ele gelen kitle ve cinzel hayatı oldukça olumsuz etkilemesi sebebi ile hayat kalitesini oldukça olumsuz etkilemektedir.
Uterin prolapsus hastalarında öneriler genel olarak karın içi basıncı azaltmaya yöneliktir.